ในแง่ของเราที่เป็นนักอนุรักษ์ เรื่องของเรือนแพที่เป็นอัตลักษณ์อย่างหนึ่งของพิษณุโลก ปัจจุบันในโลกนี้มีเหลืออีกกี่ที่ที่มีเรือนแพ แล้วเราสามารถไปดู ศึกษา อาศัย หรือทำประโยชน์จากตรงนี้ เสียดายที่พิษณุโลกเราได้ถูกกำจัด หรือได้เอาออกจากบริเวณนั้นไป พิษณุโลกคำขวัญเขาก็บอกอยู่แล้วสองฝั่งน่านล้วนเรือนแพ แต่ปัจจุบันไม่มี ก็เป็นเรื่องที่น่าเสียดาย

ในอดีตตามความทรงจำของเราตอนเป็นเด็ก ที่จะต้องขี่จักรยานไปเรียนที่โรงเรียนพิษณุโลกพิทยาคม เราก็ผ่านเรือนแพตรงนั้นทุกวัน เป็นวิถีชีวิตที่มีเรื่องของการเรียนรู้ ชีวิตความเป็นอยู่ที่เรือนแพ รวมทั้งเรามีเพื่อนด้วยที่เขาอาศัยแพอยู่บริเวณนั้น เราว่ายน้ำเป็นเพราะเพื่อนสอนเราว่ายน้ำ

ในมุมของเราคนที่มาเมืองที่มีแม่น้ำไหลผ่านกลาง แม่น้ำน่านเป็นแม่น้ำที่ไหลออกมาจากจังหวัดน่าน และไปบรรจบกันที่ จ.นครสวรรค์ มีแม่น้ำปิง แม่น้ำวัง แม่น้ำยม และแม่น้ำน่าน สี่สายไหลรวมกันแล้วก็จะเกิดเป็นแม่น้ำเจ้าพระยา ผมคิดว่าความรู้สึกของตัวเองถ้าเกิดทำได้ ก็ยังอยากให้มีเรือแพ แต่เราจำกัดโซน คืออย่าให้มีเยอะ ให้อยู่เป็นกลุ่มเป็นก้อน และก็ลักษณะของเรือนแพที่เราเสียดายมาก ๆ ที่เราต้องมาจำลองที่พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ก็คือ เรือนแพในรูปแบบต่าง ๆ ที่เป็นลักษณะของเรือนแพที่รูปทรงในการก่อสร้างเป็นแบบของภาคเหนือตอนล่าง ซึ่งเข้าใจว่าเขาสร้างตาม จำลองตามรูปแบการสร้างของคนที่พิษณุโลกนี่เอง

จังหวัดพิษณุโลกเป็นจังหวัดที่มีแม่น้ำไหลผ่านกลางเมืองมาตั้งแต่อดีต หลายร้อยปีมาแล้ว เพราะว่าถ้าเราเข้าไปศึกษาประวัติของพิษณุโลกมาตั้งแต่อดีต เราจะพบว่ามีการพูดถึงแม่น้ำน่าน แสดงว่าแม่น้ำน่านมีอายุหลายร้อยปีมาแล้ว การที่แม่น้ำน่านไหลผ่านกลางเมือง อันแรกเป็นแลนด์มาร์คเป็นจุดสนใจสร้างภูมิทัศน์ให้กับเมือง มีความสวยงาม และก็ถ้ามีแม่น้ำบริเวณตลิ่งก็จะมีการทำการเกษตร ด้านการประมงก็ใช้เรือเบ็ดจับปลา หรือใช้แหดักปลา และก็มีการเลี้ยงปลากระชังที่บริเวณเรือนแพ

เวลาเราไปต่างประเทศไม่ว่าจะไปเที่ยว ไปดูงาน เวลาที่ไปดูภาพพิษณุโลก เราก็คิดถึงบ้านเราก็เป็นแบบนี้ ปัจจุบันก็ไม่มีให้ดูแล้ว ตรงเรือนแพที่ผมเสียดายมาก อย่างที่สองเมื่อเป็นอย่างนี้คำขวัญเมืองพิษณุโลกควรจะเปลี่ยน สองฝั่งล้วนเรือนแพควรจะไม่มีแล้ว แต่คำขวัญที่ควรจะเพิ่มเข้ามาของพิษณุโลกก็คือปัจจุบันสุนัขบางแก้วได้รับการจดทะเบียนเป็นสุนัขโลก และเป็นสุนัขไทย หนึ่งในสองสายพันธุ์ที่เป็นสุนัขประจำชาติ

ธรรมสถิตย์ บูรณเขตต์
ผู้จัดการพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี